Trong vòng hơn 2 năm qua, nhiều lúc tôi đã phải cảm thán một cách vô cùng ngán ngẩm rằng: ngoài kia bây giờ thực sự quá quá hiếm tài sản đủ an toàn để đầu tư.
Giá cổ phiếu của một công ty tốt giờ đây đã không còn tốt để mua, giá một căn nhà tạo ra dòng tiền cho thuê hàng năm tốt nay trở thành một rào cản khó vượt qua để thu hồi vốn đối với nhà đầu tư. Tệ hơn nữa, mọi người giờ đây dường như đã trở nên “mất trí” hơn rất nhiều khi tin rằng “high risk, high return”, không đầu cơ bây giờ thì còn đợi khi nào?, đợi khi lạm phát biến tiền thành lá mít sao? Phải mua đất, phải mua nhà, phải chơi chứng khoán ngay, không thể chờ đợi vào mấy cái Quỹ đầu tư tăng trưởng chậm chạp với mấy mớ lý thuyết lợi nhuận phải đi kèm với sự an toàn được nữa.
Tôi đồng ý rằng lạm phát đang biến tiền của chúng ta trở thành lá mít với một tốc độ khá đáng lo ngại, và đứng trước tình huống đó, mỗi người sẽ có 03 sự lựa chọn như sau:
- Tiếp tục nắm giữ tiền mặt và nhìn nó suy giảm giá trị vài phần trăm/năm.
- Đầu cơ vào các tài sản có giá mua vượt quá giá trị và đối mặt nguy cơ mất vài chục phần trăm tài sản.
- Tiếp tục đãi cát tìm vàng để phát hiện các cơ hội đầu tư dưới giá trị để có thể thanh thản ngủ ngon mỗi tối và chờ đợi lợi nhuận thoả đáng.
Sự lựa chọn thứ nhất thì đơn giản rồi, chúng ta chẳng cần làm gì cả ngoài việc ngồi im. Những người lựa chọn nó thường sẽ là những người thích an phận thủ thường, không thích ganh đua hoặc là không nhận thức được điều gì rủi ro và điều gì là cơ hội xung quanh mình. Thú vị thay, những Nhà Đầu Tư như tôi khi không thể tìm ra cơ hội đầu tư tốt thì cũng chỉ biết lựa chọn cách này.
Sự lựa chọn thứ hai thì có lẽ là chẳng cần nói gì nhiều nữa, nó đang là phổ biến nhất.
Sự lựa chọn thứ ba mới thực sự là thử thách, như tôi đã nói thì một môi trường tiền mới được in rồi bơm ra thị trường với lãi suất thấp làm cho các cơ hội đầu tư ngày càng khan hiếm. Nhưng chúng tôi thì luôn giữ niềm tin rằng chúng không thể cạn kiệt bằng việc tự xây dựng cho mình một “watch list” cổ phiếu và cố gắng học hỏi từng ngày để nhận ra những cơ hội đang được phơi bày một cách “mờ ảo” trước mắt. Và hàng tháng trời qua đi, một cơ hội như vậy cuối cùng cũng xuất hiện.
Do đặc thù công việc rất dễ bị đánh giá là “lùa gà” khi trình bày một khuyến nghị cổ phiếu nên tôi sẽ không đưa cho các bạn ngay lập tức một cái mã gồm ba chữ cái đâu. Nếu các bạn tin tưởng và tò mò về tính xác thực của những thứ chuẩn bị được đọc, hãy chịu khó tìm tòi một chút, tôi cho rằng đó sẽ là cái giá phải trả hợp lý để mưu cầu một khoản lợi nhuận thoả đáng. À và tôi cũng muốn nói luôn là tôi đã mua vào cổ phiếu này ở một mức giá hợp lý lát tôi sẽ tiết lộ cách đây gần một tháng, đó chính là lý do tại sao mà đạo đức nghề nghiệp không cho phép tôi tiết lộ cho các bạn cổ phiếu đó là gì, tránh trường hợp các bạn cho rằng tôi muốn xả cổ phiếu ra dễ dàng hơn.
Đây là một công ty hoạt động trong lĩnh vực sản xuất vật liệu xây dựng có lịch sử trả cổ tức hết sức ấn tượng từ lúc niêm yết như sau mà tôi không thể không lưu tâm ngay từ khi lướt qua:
Một công ty trả cổ tức tốt chưa chắc đã là một công ty làm ăn thịnh vượng và xứng đáng để đầu tư, nhưng xác suất cao đó sẽ là một công ty có ban lãnh đạo trung thực, quan tâm tới quyền lợi chính đáng của cổ đông và nhất là nó hoàn toàn xứng đáng để Nhà Đầu Tư bỏ thời gian phân tích chuyên sâu. Tôi ngay lập tức bắt tay vào việc nghiên cứu tình hình tài chính của công ty này và cũng chẳng khó để nhận ra nó … chẳng hấp dẫn chút nào nếu chỉ nhìn vào bảng cân đối kế toán:
Một công ty nặng tài sản cố định (TSCĐ chiếm gần 63% Tổng tài sản) là rất hợp lý đối với một doanh nghiệp sản xuất công nghiệp, nó cũng đồng nghĩa với việc giá trị tài sản ghi nhận trên bảng cân đối kế toán này phần nhiều là giá trị ước tính và chúng ta sẽ rất khó căn cứ vào đó để định giá doanh nghiệp một cách đáng tin cậy (hay nói cách khác thì chỉ số P/B ở đây gần như là vô dụng). Cơ cấu các khoản tiền mặt, phải thu và hàng tồn kho cũng ở mức trung bình chứ không phải là tuyệt vời trong mắt một Nhà Đầu Tư không ưa thích rủi ro như tôi.
Thậm chí khi nhìn vào cơ cấu nguồn vốn của công ty này, tôi còn cảm thấy chán nản hơn nữa:
Tài sản ngắn hạn là 84 tỷ đồng nhưng nợ ngắn hạn lại lên tới 91 tỷ đồng, trong đó đa phần là nợ người bán và nợ người lao động. Một nguồn vốn lưu động âm (84 – 91 = -7) như vậy là một điều tối kỵ với các Nhà Đầu Tư khi mà doanh nghiệp sẽ phải chịu một áp lực cực lớn trong việc thanh toán các chi phí và khoản nợ để duy trì hoạt động thường ngày.
Sau khi phân tích những điều trên, tôi đã suýt bỏ đi và cho rằng đây là một công ty “vứt bỏ”, thế nhưng có một chỉ số khiến tôi phải đặc biệt chú ý, đó là ROE – Return on Equity hay còn gọi là Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu.
Chỉ số này thấp nhất trong 8 năm qua là vào năm 2016 với 19,71%, cao nhất vào năm 2014 là 41,54% và có 7/8 năm vừa qua tỷ số này đạt trên 20%. Sở dĩ tôi để tâm tới con số này là vì đây là một trong những chỉ số phản ánh rõ nét nhất tính “siêu lợi nhuận” của một doanh nghiệp. Và cũng xin thưa với các bạn rằng, tôi chỉ ước rằng mình có khả năng duy trì tỷ suất lợi nhuận trên 20%/năm lãi kép đối với số vốn đầu tư của mình là đã đủ để giàu sang lắm rồi.
Chính bởi vì ROE cao trên 20%/năm và tình hình trả cổ tức quá ấn tượng mà tôi mới giật mình định thần lại xem liệu mình đã bỏ qua điều gì đó ở đây hay không? Liệu một công ty mà định giá tài sản không đáng tin cậy, vốn lưu động âm và cơ cấu tài sản hết sức bình thường mà có thể đem về lợi nhuận cho chủ sở hữu tốt như vậy có là hợp lý không?
Tôi quyết định làm một bài kiểm tra tiếp theo về dòng tiền của doanh nghiệp này, kết quả tổng hợp 10 năm qua như sau:
- Tổng lợi nhuận kế toán sau thuế: 211,096 tỷ đồng
- Tổng dòng tiền làm ra từ hoạt động kinh doanh: 765,51 tỷ đồng
- Tổng dòng tiền đầu tư cho tài sản cố định: Âm 46,747 tỷ đồng
- Tổng dòng tiền đầu tư cho hoạt động khác: 0,726 tỷ đồng
- Tổng cổ tức đã chi trả cho cổ đông: Âm 101,18 tỷ đồng
- Tổng số tiền đã trả nợ vay đầu tư xây dựng cơ bản ban đầu: Âm 606,35 tỷ đồng
Để tôi giải thích cho các bạn kỹ hơn sự kỳ diệu của những con số này: sở dĩ có sự chênh lệch quá lớn tới hơn 500 tỷ/10 năm tức tương đương 50 tỷ/năm giữa con số lợi nhuận sau thuế báo cáo và dòng tiền lãi kinh doanh là vì công ty này đã sử dụng thời gian khấu hao tài sản cố định quá ngắn, chính xác là như sau:
Việc làm này sẽ khiến cho mức chi phí kế toán hàng năm được báo cáo đội lên rất nhiều so với thực tế, làm lợi nhuận sau thuế của công ty bị bóp nhỏ đi quá quá nhiều. Sự thật công ty đang làm ra quá nhiều tiền so với lợi nhuận báo cáo chỉ được tôi phát hiện khi ngó qua báo cáo lưu chuyển tiền tệ của nó. Điều này đồng nghĩa với việc thời gian tới thì cứ thêm mỗi năm, chi phí khấu hao sẽ càng nhỏ đi và lợi nhuận báo cáo sẽ càng tăng lên để về đúng mức lợi nhuận thực của nó.
Chưa hết, 10 năm qua, dòng tiền tự do của công ty này rơi vào mức xấp xỉ 718,76 tỷ đồng (= 765,51 – 46,747), nhưng công ty chỉ dành ra 101,18 tỷ đồng để trả cổ tức cho cổ đông – mức quá thấp mà có lẽ tôi sẽ rất bất bình, tuy nhiên thì sự thực là việc này lại vô cùng hợp lý khi công ty còn phải chi ra 606,35 tỷ đồng để trả nợ (ngân hàng và các chủ nợ) các khoản vay đầu tư xây dựng cơ bản ban đầu. Tin vui là theo báo cáo tự bạch mới nhất, công ty đã chính thức trả hết sạch nợ vay, hứa hẹn mức cổ tức rất có thể sẽ tăng cao và tình hình tài chính sẽ khoẻ mạnh hơn rất nhiều trong thời gian tới.
Ngoài ra, còn một vài sự thật mà sau khi tham khảo thêm các báo cáo phân tích trong ngành tôi mới phát hiện ra, đó là công ty này có những lợi thế cạnh tranh vô cùng tốt như sau:
- Có công ty mẹ là một tập đoàn khoáng sản lớn, sở hữu nhiều mỏ nguyên liệu sản xuất với trữ lượng đủ khai thác thoải mái trong 40 – 60 năm nữa với chi phí rẻ.
- Khoảng cách vận chuyển từ mỏ khai thác của công ty mẹ tới nhà máy sản xuất của công ty con chỉ chưa đầy 30km làm tiết giảm rất nhiều chi phí sản xuất.
- Chính sách mới của nhà nước kết hợp với điều kiện tài nguyên khoáng sản không tập trung làm cho gần như không thể có thêm đối thủ cạnh tranh nào xuất hiện thêm tại thị trường mà công ty này đang là “bá chủ” số 1 về thị phần.
Tuy nhiên, bây giờ mới tới phần hấp dẫn nhất, đó là định giá. Ở mức cổ tức khoảng 2.500đ/cổ phiếu/năm, công ty này đang cho cổ đông hưởng mức lợi tức lên tới xấp xỉ 9%/năm – ăn đứt lãi suất ngân hàng.
Chưa hết, dòng tiền tự do trung bình 10 năm qua của công ty này như tôi đã nêu ở trên là 71,87 tỷ đồng/năm. Trong khi ở mức giá hiện tại, công ty đang được định giá xấp xỉ 336 tỷ đồng – tức gấp chưa tới 4,6 lần dòng tiền tự do trung bình 10 năm qua. Tới lúc này thì tôi chỉ còn biết thốt lên là ôi cha mẹ ơi, chưa có cơ hội nào hời như cơ hội này, bởi vì điều này đâu có khác gì một suất đầu tư chưa đầy 5 năm là hoàn vốn, chưa kể tới mức gia tăng cổ tức và lợi nhuận do đặc thù báo cáo tài chính.
Bây giờ thì tôi mới hiểu là tại sao công ty này luôn có tình hình vốn lưu động âm, hoá ra đơn giản vì nó kiếm tiền quá giỏi, giỏi tới mức nó làm ra tiền là sẵn sàng trả hết cho cổ đông và chủ nợ và tự tin là tiền làm ra hàng ngày luôn luôn đủ. Suýt nữa thì tôi đã ngu dốt để mà đánh giá thấp một công ty đáng giá ngàn vàng như thế này. Một ví dụ khác cho Quý bạn đọc hiểu về việc một công ty làm ra tiền quá tốt cũng có thể luôn ở trong tình trạng vốn lưu động âm chính là Amazon – Tập đoàn thương mại điện tử số 1 thế giới – nơi mà ngài Warren Buffett của chúng ta mặc dù rất hiểu mô hình kinh doanh của nó nhưng lại e sợ tình trạng âm vốn lưu động diễn ra thường xuyên để mà bỏ lỡ mất cơ hội nhân tài sản lên vài chục lần một cách vô vô cùng tiếc nuối.
Từ ngày hiểu ra cặn kẽ về công ty này, tôi đã dốc toàn lực mua vào không chút hối tiếc vì tôi tính sương sương biên độ an toàn cho tôi trong tình huống này phải ít nhất là 54% – mức hời kinh hoàng trong cuộc đời đầu tư của mình. Nó đã cho tôi thấy rằng việc định giá một công ty quá phụ thuộc vào P/B nhiều khi là sai lầm, và một công ty xuất sắc không đáng để bị định giá chỉ bằng tài sản ròng của nó hay là việc chờ đợi một công ty xuất sắc được bán ở mức giá rẻ như cho dưới cả giá trị tài sản ròng là một hành động không có được công bằng và tử tế cho lắm.
Chúc các bạn tuần làm việc đầu tiên của năm mới thật nhiều năng lượng!